سفر به آزادگان در عصر ترامپ

صبح چهارشنبه نوزدهم آبان ماه به همراه جمعی از اساتید دانشگاه‌ها و مدیران رسانه‌ به دعوت روابط‌ عمومی وزارت نفت عازم اهواز شدیم تا از ميادين نفتی غرب کارون و يارد شركت تاسیسات دریایی در خرمشهر بازديد كنيم.

با نگرانی ناشي از نتايج انتخابات آمریکا عازم فرودگاه شدم. شب قبل از سفر ساعت ۱۲ و نیم از فوتسال بازگشتم و تا نيمه شب پيگير اخبار انتخابات آمريكا بودم. عباس خان وطن پرور از آمريكا روي كانال تلگرام لحظه به لحظه ما را در جريان اخبار قرار مي‌داد و همه شواهد گویای اوضاع بهترترامپ نسبت به هيلاري بود.
در فرودگاه با اساتيد اقتصاد آقايان «دکتر جامه‌ساز»، «خوش‌چهره»، «عسلي»، «يوسفي»، «سلامی»، «كرد زنگنه»، «ديني تركمان» و«حاتمي يزد» دیدار کردم. همگی معتقد بودند كه با اعلام نتایج انتخابات در ایالات بزرگ نتیجه انتخابات به نفع کلینتون تغییر خواهد کرد. قبل از اعلام راي نهايي سوار بر هواپيما شديم تا به اهواز بريم.

میدان بدون توجیه اقتصادی آزادگان شمالی
روابط عمومی وزارت نفت برنامه خوبي را هماهنگ کرده بود. هنگامی که به اهواز رسيديم با دو ماشین ون راهی منطقه «آزادگان شمالی» شديم.
در مسیر آزادگان خبر پیروزی ترامپ در انتخابات اعلام شد و همه در شوک ناشی از این خبر در بهت فرو رفتند و تحلیل دلایل اين اتفاق آغاز شد .
حدود ۱۰ صبح به حوزه نفتی آزادگان شمالی رسیدیم که با همکاری شرکت ملی «سی ان پی سی» چين در حال توسعه است. میزان ذخایر اين ميدان حدود سه میلیارد بشکه پیش‌بینی شده است که با توجه به ضریب برداشت بسیار پایین (پنج‌ونیم درصد)، حدود ۲۸۰ میلیون بشکه نفت از این میدان استخراج خواهد شد.
این میدان نفتی مشترك از زمان بهره‌برداری در شش ماهه گذشته تا کنون حدود ۱۳ میلیون بشکه نفت تولید کرده است.
هزینه بهره‌برداری از آن بیش از دو میلیارد دلار بوده است. بنابراین سرمایه‌گذاری برای هر بشکه نفت اين ميدان حدود حدود بيست هزار دلار براي هر بشكه خواهد بود كه سه برابر نرم دنیا است.
اگر ميدان مشترك نبود توليد و برداشت توجیه اقتصادی نداشت، هرچند به دلیل مشترک بودن این حوزه مجبور هستیم برای عقب نیفتادن از عراق سرمایه‌گذاری کنیم. مشابه حوزه‌های «آزادگان شمالی و جنوبی»، حوزه «مجنون» را در عراق داریم که بیش از ۴۰۰ هزار بشکه در حال برداشت است و ضریب برداشت از آن حدود ۳۱ درصد است. بخشی از دلایل موفقیت عراق در برداشت از این حوزه، استفاده از آخرین تکنولوژی شرکت‌های نفتی دنیا و بخش دیگر نیز به دلیل نوع لايه هاي ميدان در قسمت عراق است.
از آنجا که مدیر پروژه يك مدير فنی بود، قادر به توضيح توجیه اقتصادی پروژه نبود و نمی‌توانست اقتصاددانان را که بازدهی برای آنها بسیار مهم بود توجیه کند.
حفر چاه‌ها در این میدان بیش از ۱۰۰ روز به طول انجامیده است. البته شرکت چینی در اين ميدان به مراتب عملکرد بهتری نسبت به «آزادگان جنوبي» داشته است و فاز اول پروژه را به خوبی پیش برده است. اين قرارداد از «بیع متقابل» نوع سوم بوده است. يعني ابتدا قيمت ٨٥ درصد پروژه از طریق مناقصه كشف شده و سقف قرارداد بر اساس آن نهايي شده است.

حفاری افقی در میدان نفتی آزادگان جنوبی
سپس از منطقه «آزادگان جنوبی» بازدید کردیم که یکی از بزرگترین میادین نفتی ایران است. ذخيره نفت اين ميدان حدود ۳۳ میلیارد بشکه پیش‌بینی می‌شود که با ضریب برداشت حدود ۱۰ درصد بيش ازسه میلیارد بشکه آن استخراج خواهد شد.
در مرحله اول قرار است که ۱۸۰ حلقه چاه حفر شود که تاكنون ۱۳۰ حلقه چاه آن حفر شده وخطوط انتقال و واحد فراوري در حال تكميل است. اکنون ۲۱ دکل حفاری در آن مستقر است که در نوع خود بی‌نظیر است. هزینه حفر هر حلقه چاه حدود ۱۰ میلیون دلار و متوسط حفر هر چاه سه هزار و ۴۰۰ متری بيش از ۱۰۰ روز بوده است.
نکته جالب درباره دکل بازدید شده شركت تدبير حفر چاه افقی و انحرافي بود. دستيابي ایران به تکنولوژی «حفاری افقي» قابل تحسين است.
در اطراف این میدان حجم وسیعی آب قابل مشاهده بود كه جمع شدن اين آب به دو علت بود. اول زهكشي زمین‌ها جهت كشت نیشکر در «هفت تپه» بود كه آب‌های شور را به این منطقه سرازیر کرده است. دلیل دوم آن بارندگی سال گذشته و جمع شدن آب پشت سدهاي خوزستان که در نتیجه آب را به این منطقه ارسال کرده‌اند. به دلیل آب فراوان و زمين‌هاي مستعد، منطقه بسیار سرسبز و آماده چرای گوسفندان وكشاورزي بود، اما گله‌ای دیده نمی‌شد.
مدیران جوان و موفق میدان نفتی یادآوران
بازدید از این سکوی نفتی در حال حفر یک ساعت و نیم به طول انجام. سپس عازم میدان نفتی «یادآوران» شدیم. ذخار نفت میادین نفتی «آزادگان شمالی و جنوبی»، «یاران» و «یادآورن» جمعا بیش از ۶۷ میلیارد بشکه نفت تخمین زده می‌شود. در حال حاضر روزانه ۲۲۵ هزار بشکه برداشت می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا سال آينده به ۳۲۰ هزار بشکه افزایش یابد. هدف‌گذاری وزارت نفت نیز ۷۵۰ هزار بشکه از این میادین است که به نظر می‌رسد قراردادهاي آن تا پایان دولت یازدهم امضا شود.
در مسیر رسیدن به حوزه «یادآوران» بحث‌هایی پیرامون اقتصاد نفتی و انتخابات آمریکا مطرح بود. آقای «احمد حاتمی یزدی» که در مذاکرات اولیه شرکت نفت با ژاپنی‌ها براي توسعه اين ميادين حضور داشته، درباره توجیه اقتصادی پروژه اطلاعاتی جالبي داشت و اطلاعات خوبي را در اختيار همسفران قرار داد. حدود ساعت ۱۵ و سی دقیقه به حوزه نفتی «یادآوران» رسیدیم. در سالن اجتماعات گزارشی از مرحله اول این پروژه ارائه شد. شرکت «سينوپك» چین كه مجری توسعه این پروژه بوده عملکرد به مراتب بهتری از سایر شرکت‌های چینی داشته است. مرحله اول پروژه تحویل داده شده و قرار است رییس‌جمهور طی روز‌های آینده آن را افتتاح کند. همچنین وزارت نفت درحال مذاکره برای تکمیل فاز دوم این پروژه است. مدیران این پروژه اگرچه جوان بودند اما بسیار مسلط و خوش برخورد بودند.
غروب عازم اهواز شدیم و در هتل پارس در جنب رود كارون مستقر شدیم. باتوجه به سفر تیم رییس‌جمهوری به اهواز تعداد زیادی از اتاق‌های این هتل رزرو شده بود و مجبور شدیم هر دو نفر از یک اتاق استفاده کنیم. با آقای «دکتر دینی ترکمان» هم‌اتاق شدم و همین موضوع باعث آشنایی بیشتر و صمیمانه‌تر شدن دوستيمان شد.
پس از صرف شام با دوستان روابط عمومی وزارت نفت ،دکتر دینی ترکمان و دكتر خيرخواه یک ساعتی را در لب کارون قدم زدیم. هوای دلچسبی بود و در جای جای کارون جوانان اهوازی مشغول قلیان کشیدن و اجاره دادن آن به رهگذران بودند. به نظرم کارون پرآب نبود و مناطق اطراف رودخانه نيز تميز نبود.
شب با دوستان اهوازی، «آقای رحمن سلیمانی» و «خانم عموری» تماس گرفتم و حضورم در اهواز را به آنها اطلاع دادم و از اینکه نتوانستم آنها را ملاقات کنم عذرخواهی کردم.

بازدید از یارد شرکت تاسیسات دریایی
پنج‌شنبه صبح زود عازم آبادان و خرمشهر شديم. حدود ۹ صبح به یارد شرکت تاسیسات دریایی و به قول مردم خرمشهر «لوله سازي هاشمي» شدیم. با استقبال خوب و گرم معاون اجرایی تاسیسات دریای روبه‌رو شدیم. توضیحات خوبی از طریق پاورپوینت درباره «چگونگی شکل‌گیری این شرکت» ارائه کردند. سپس اتفاقاتی که در چند سال گذشته رخ داده است را به طور سربسته بیان کردند. از این که با پایان یافتن حوزه‌های گازی پارس جنوبی میزان سفارشات ساخت سكوهاي دريايي به شدت افت خواهد كرد شدیدا نگران بودند. کارگران این شيب يارد که قبلا تا سه هزار نفر بوده اکنون به ۴۰۰ نفر کاهش یافته است. متاسفانه هرچند این شرکت در دورانی پروژه‌هایی در هند و نیجریه انجام داده است، اما اکنون بازار خارجی آن مطلوب نیست. این شرکت یارد ۸۵ هکتاری لب اروند دارد که دقیقا روبه‌روی عراق است. تا کنون حدود هفت میلیارد پروژه‌های سازه‌های دریایی را برای شرکت نفت ساخته و اولین شرکتی بوده است که در زمینه ساخت‌وساز دریایی وارد شده است. در سال‌های قبل تصمیم داشتند به عرصه حفاری نیز وارد شوند که به نظر می‌رسد هنوز چنین آمادگی نداشته باشند.
سال گذشته لای‌روبی رود اروند در طرف ایرانی آن آغاز و چند کشتی خارج شده است. اما باتوجه به این که عراق در دهانه «شط‌العرب» در حال ساخت یک اسکله و پایانه بسیار بزرگ نفتی و کالایی است، علاقه‌ای به لای‌روبی این رودخانه ندارد و ترجیح می‌دهد از نقطه اتصال این رود با خلیج‌فارس برای ورود کالاها استفاده کنند. بنابراین علاقه‌اي به همکاری در زمینه کشتی‌رانی در اروند (شط العرب) ندارد. راه‌اندازی آن اسکله می‌تواند موقعیت استرتژیک خرمشهر و آبادان را نيزکاهش دهد.
این شرکت مشکلاتی با سازمان بنادر برای اسکله فعلی دارد و هنوز به توافقی برای همکاری نرسیده‌اند.
بازدید از تاسیسات دریایی یش از سه ساعت به طول انجامید. از سکویی در حال ساخت نیز بازدید کردیم. ناهار را با مديران اين واحد در رستوران مجتمع خورديم. ماهی شوریده‌اي كه كه سرو كردند از خوشمزه‌ترین غذاهای دریایی بود که تاکنون خورده بودم.

خرمشهر مظلوم و مردم زاغه‌نشین آن
پس از ان عازم فرودگاه آبادان شديم تابه تهران باز گرديم. در مسير فرودگاه بازدیدی از شهر خرمشهر داشتیم. ورودی خرمشهر ايستگاه صلواتي و موكب برای پذیرایی از زائران کربلا جلب توجه می‌کرد. در تمام خانه‌های خرمشهر علم‌هایی به رنگ قرمز، سبز و يا مشکی به پاس گرامی‌داشت ایام محرم برافراشته شده بود.
متاسفانه اقتصاد شهر رونق كافي ندارد و بسياري از خانه‌های اطراف شهر به نظر نیمه‌ساخته می‌آمد، ولی مردم ساکن بودند.
شهر به علت عبور رودخانه اروند از وسط آن زیبا و دلنشين است و می‌تواند تبدیل به یکی از مقصد‌های مهم گردشگری شود.
در مقابل یارد تاسیسات دریایی چاهای نفت و گاز عراق فعال بودند که مشعل‌های آن قابل رويت بود. بنابراین احتمال این که خرمشهر هم دارای منابع نفت و گاز باشد وجود دارد و حتما بايد در این زمینه کارهای اکتشافی صورت گیرد.
اروندکنار از معدود رودخانه‌های آب شیرین دنیا است كه به دريا سرازير مي‌شود ولی مردم این شهر مشكل آب آشاميدني وكشاورزي دارند که با حداقل هزينه وتصفیه این آب ميتوان بهره برداري كرد .
در مسیر اهواز و خرمشهر زمین‌ها لم ‌یزرع فراوانی بود که بخشی از آن را آب گرفته و بقیه بدون استفاده رها شده است. این درحالی است که اکثر نخل‌های داخل و بیرون شهر بر اثر جنگ سوخته و نابود شده‌اند.
چرا ترامپ رای آورد؟
فرودگاه آبادن را محقر دیدم و پرواز با یک‌ساعت پرواز انجام شد. حدود ساعت پنج به طرف خانه حرکت کردم. اتفاقات آمریکا ذهنم را بسیار مشغول کرده است، بنابراین تحلیل‌‌های بسیاری را مطالعه کردم. تحلیل «علي سرزعیم» در جهان اقتصاد و «غنی‌نژاد» در دنياي اقتصاد نظرم را بيشتر جلب کرد. به اعتقاد دکتر سرزعیم برداشت جامعه ایرانی از آمریکایی‌ها غلط بوده و آنها را مردمانی روشنفکر و با فرهنگ ميدانستند، اما این انتخابات نشان داد که اینچنین نیست و عدم توسعه فرهنگی مانع توسعه اقتصادی نیست.
دومین درس انتخابات امريكا به نظر وی، ناكارامدي نظام اداری و مدیریتی آمریکا است. ترامث با نقد این نظام توانسته رای بیاورد. بنابراین حتی با وجود نبود دولت کارا، اقتصاد کشور از طریق ایجاد انگیزه در بخش خصوصي به رشد خود ادامه داده است.
سومین پند از انتخابات آمریکا را نیز می‌توان در رشد بالای اقتصادی و تولید ناخالص ملی اين كشور در سايه نظام قضایی این کشور دانست که با حمایت از حقوق مالکیت و ثبات در قوانین و مقررات راه را برای ورود سرمایه از خارج از کشور باز كرده است.
تحلیل دکتر غني نژاد مبنی بر این‌که، آمريكا از نظام سرمایه‌داری و اقتصاد آزاد در سالیان دراز بیشترین نفع را برده است ولی امروز ترامپ با شعارهای ضد سرمایه‌داری در آمریکا به پیروزی می‌رسد نیز قابل توجه بود. بسیاری از تحلیل‌گران انتخابات آمریکا را تغییر دولت ندانسته بلکه پيام راي مردم را تغییر رژیم دانسته‌اند. آمریکا همیشه سردمدار اقتصاد آزاد بوده اما این موضوع در انتخابات اخیر زیر سوال رفت.
عضویت در سازمان جهانی تجارت، پیمان‌های آزاد تجاری و جابه‌جایی نیروي کار توسط ترامپ زیر سوال رفته است. حمایت از صنایع داخلی به شدت مطرح است و افزایش تعرفه‌ها مد نظراست که هیچ کذام از اینها با مبانی تجارت ازاد سازگاري ندارد و در تضاد است.
به نظر من ترامپ در آينده با سه چالش روبه‌رو است. چالش اول باحزب جمهوری‌خواه و این که تا چه حد آنان را در پیروزی خود سهیم بداند. دومین چالش با نظام و ساختار حکومتی آمریکا و سومین چالش اساسی نیز با اتحادیه اروپا خواهد بود. همه اینها می‌تواند اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
پایان