ويژه‌خواهي هندي‌ها

شرق: چانه هندي‌‌ها خيلي گرم است. هر بار در هر معامله‌اي به‌ دنبال نازل‌ترين قيمت و دورزدن قاعده‌ها هستند. اين‌بار هم براي تصاحب ميدان گازي «فرزاد ب» ايران را تهديد مي‌كنند كه واردات نفت خود را كاهش مي‌دهند. تهديدي كه ديگر در روزهاي پساتحريمي محلي از اعراب ندارد. حالا حتي كاهش ٤٠ تا ٥٠ هزار بشكه نفت از صادرات ايران هم چندان جدي نيست و ميدان گازي «فرزاد ب»، هم خواهان فرانسوي دارد و هم خواهان چيني. حرف بيژن زنگنه هم يكي است: «مناقصه». ايران پيش‌تر به هندي‌ها سر تفاهم‌نامه‌ واگذاري ميدان «فرزاد ب» اولتيماتوم داده بود تا زودتر آن را تبديل به قرارداد كنند، با‌اين‌حال اين كشور هنوز پيشنهاد‌های ايران را نمي‌پذيرد؛ اما زنگنه بيدي نيست كه با اين بادها بلرزد و در مقابل تهديد‌ها، از مواضع خود كوتاه بيايد. بنابراين به نظر مي‌رسد اين مذاكرات كماكان ادامه يابد و وارد چالش‌هاي جديد هم بشود. اسفندماه بود كه وزیر نفت هند اعلام کرد: «پیشنهادهای خود را برای توسعه میدان گازی فرزاد ب ارائه کرده‌ایم و اکنون وقت آن است که ایرانی‌ها در‌این‌باره به ما پاسخ دهند و هنوز پاسخی نداده‌اند». حالا هم خبر مي‌رسد هندي‌ها با تهديد كاهش ٢٠درصدي واردات نفت از ايران، مي‌خواهند ميدان گازي «فرزاد ب» را به هر ترتيبي شده خارج از مناقصه از آنِ خود كنند. بهانه‌شان هم اين است كه در سال ٢٠١٢ ميلادي آنها بودند كه اين ميدان را كشف كردند. حالا برخي از كارشناسان مي‌گويند هند مجبور است وارد رقابت با رقباي فرانسوي و چيني شود يا اينكه قهر كند و از مناقصات كنار رود. البته اين در زماني‌ است كه در امضاي قرارداد با ايران، باز هم تعلل كند و بازي‌هاي اين‌چنيني را ادامه دهد.
هند ايران را تهديد مي‌كند
به گزارش رويترز، یک منبع آگاه از دولت هند اعلام کرد این کشور با هدف افزایش فشار بر ایران، واردات نفت خود از این کشور را کاهش می‌دهد. به گفته این منابع، پالایشگاه‌های هندی، واردات نفت از ایران را در سال ٢٠١٧-٢٠١٨ حدود ٢٠ درصد نسبت به سال گذشته کاهش خواهند داد.
هند از‌جمله کشورهایی است که در دوران تحریم‌های نفتی علیه ایران، به برخی همکاری‌های خود در توسعه میادین نفتی و گازی با ایران ادامه داد و در‌حال‌حاضر و با لغو تحریم‌ها علیه ایران دست این کشور در بستن قراردادهای توسعه میادین نفتی و گازی با بازدهی بیشتر باز شده و همین امر جایگاه شرکت‌های هندی در صنعت نفت ایران را متزلزل کرده است. دولت هند که هم‌اکنون از این مسئله ناراحت است، از پالایشگاه‌های خود خواسته است تا واردات نفت از ایران را کاهش دهند. یک منبع آگاه هندی اعلام کرده است که ما به تدریج واردات نفت خود از ایران را کاهش می‌دهیم و در‌صورتی‌که پیشرفت مقبولی در واگذاری میدان گازی فرزاد ب به هند صورت نگیرد، واردات نفت از ایران را بیشتر کاهش خواهیم داد. بر‌اساس‌این نمایندگان دولت هند برنامه این کشور برای کاهش ٢٠درصدی واردات نفت از ایران را به شرکت ملی نفت ایران اطلاع داده‌اند. دولت هند قصد دارد واردات نفت از ایران را از ٢٤٠ هزار بشکه روزانه به ١٩٠ هزار بشکه در روز کاهش دهد.
بر‌اساس‌این دو شرکت پالایشگاهی مانگالور و نفت هند هرکدام ٢٠ هزار بشکه در روز واردات نفت از ایران را کاهش می‌دهند و شرکت‌های پتروشیمی بهارات و هندوستان پترولیوم با هم واردات نفت از ایران را ١٠ هزار بشکه در روز کاهش خواهند داد. در مقابل نیز شرکت ملی نفت ایران این کشور را تهدید کرد در‌صورتی‌که واردات نفت از ایران را کاهش دهند، تخفیف‌های ارائه‌شده برای خریداران هندی را کم می‌کند.
اقدام دولت هند در اجبار پالایشگاه‌های این کشور برای کاهش واردات نفت از ایران، آنها را با مشکل‌ یافتن فروشندگان جدید نفتی روبه‌رو خواهد کرد؛ چرا‌که با توجه به دو توافق کاهش نفت در اواخر سال گذشته که در مجموع ١,٨ میلیون بشکه در روز عرضه نفت به بازار را کاهش داد، شرایط برای پالایشگاه‌ها سخت‌تر شده است.
هندي‌‌ها در چانه‌زني معروف‌اند
حميد حسيني، عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشيمي، در گفت‌وگو با «شرق» مي‌گويد: چانه‌زني در معاملات نفتي معمول است. در مذاكرات بين كشورها، همه كشورها سعي مي‌كنند با توجه به موقعيتي كه خود و حريفشان دارند، اقدام به چانه‌زني كنند.
به گفته او، پس از سال ٢٠١٢ ميلادي كه هندي‌ها ميدان «فرزاد ب» را كشف كردند و در بحبوحه تحريم‌ها، بحث توسعه آن مطرح شده بود، دولت احمدي‌نژاد حاضر شده بود با هندي‌ها براي اولين‌بار قرارداد مشاركت در مخزن (share product) منعقد كند. اين در حالي بود كه قوانين وقت كشور اجازه نمي‌داد چنين امتيازي را به هندي‌ها بدهيم؛ اما از‌آنجا‌كه ايران در پي آن بود که به ‌هر ‌ترتيب بايد تحريم‌ها شكسته شود، حاضر شد چنين امتيازي را به هندي‌ها بدهد؛ اما هندي‌ها حاضر به همكاري با ايران نشده و در تحريم‌ها، ايران را رها كرده و پس از برجام دوباره به كشور بازگشتند. پس از برجام قاعدتا شرايط ايران متفاوت شده و هم چيني‌ها و هم فرانسوي‌ها علاقه‌مند به همكاري با ايران در اين پروژه هستند.
او ادامه مي‌دهد: وزارت نفت هم در همين راستا اعلام كرده ميادين نفتي و گازي را در قالب مناقصه واگذار خواهد كرد؛ اما چيني‌ها و هندي‌ها به سبب تفاهم‌نامه‌هايي كه پيش‌تر با ايران امضا كردند، انتظار دارند كه اين پروژه‌ها خارج از مزايده به آنها واگذار شود و اين را حق خود مي‌دانند.
هندي‌ها حق ويژه‌اي بر ميدان «فرزاد ب» ندارند
حسيني درباره انطباق خواسته‌ هندي‌ها براي واگذاري خارج از مناقصه ميدان گازي «فرزاد ب» به اين كشور بر اصول و قواعد مي‌گويد: ايران در قراردادهاي جديد شرايط خود را اعلام كرده كه از طريق مناقصه واگذار مي‌كند؛ بنابراين اگر خارج از مناقصه اين ميادين واگذار شود، لطفي است كه به اين كشور مي‌شود. اين‌گونه نيست كه چون هندي‌ها اين ميدان را اكتشاف كرده‌اند، بايد مجددا در اين ميدان حضور داشته باشند، زيرا هزينه‌هاي خود را از ايران دريافت كرده‌اند و آن قرارداد هم صرفا قرارداد اكتشاف بوده و نه بهره‌برداري. بنابراين هندي‌ها حق ويژه‌اي در اين ميدان ندارند.
او تصريح مي‌كند: بعيد مي‌دانم مسئله واگذاري اين ميدان دغدغه و مشكل وزارت نفت بوده باشد، به نظر مي‌رسد مهم‌ترين مشكلات در زمينه مسائل اجرائي و فني است كه مذاكره بر سر واگذاري اين ميدان به هندي‌ها را با تأخير مواجه كرده و همچنان آن را در حد تفاهم‌نامه‌ باقي گذاشته است. وزارت نفت هم بر همين اساس است كه به هندي‌ها اولتيماتوم داده بود كه تا دسامبر، نسبت به نهايي‌كردن اين قرارداد اقدام كنند، اما با اين حال به نظر مي‌رسد باز هم هندي‌ها پيشنهاد ايران را نپذيرفته‌اند و در حال چانه‌زني بيشتر هستند.
شايد هندي‌ها قهر كنند
اين فعال اقتصادي درباره واكنش ايران به تهديد هندي‌ها مي‌افزايد: ايران باز هم به هندي‌ها اولتيماتوم خواهد داد و اگر باز هم به نتيجه‌اي در مذاكرات نرسند، اين ميدان را به مناقصه خواهد گذاشت. فرانسوي‌ها و چيني‌ها هم طالب اين ميدان گازي هستند و در آن صورت هندي‌ها بايد خود را با شرايط آنها انطباق دهند و وارد رقابت با آنها شوند. در اين صورت يا هندي‌ها قهر كرده و مي‌روند يا مجبور هستند در مناقصه شركت كنند. حسيني درباره تهديد هندي‌ها براي كاهش واردات نفت از ايران مي‌گويد: ايران اكنون مشتري‌های نفتي جديدي دارد و بعيد مي‌دانم كاهش صادرات حدود ٣٠ تا ٤٠ هزار بشكه در روز، چندان روي صادرات ايران اثرگذار باشد. در شرايط فعلي مشكل جدي در اين زمينه وجود ندارد. بنابراين تهديد هندي‌ها چندان نمي‌تواند جدي باشد.
زنگنه اهل كوتاه‌آمدن نيست
او البته بر روحيه وزير نفت ايران هم تأكيد مي‌كند. به گفته او، بيژن زنگنه و تيم وزارت نفت نشان داده‌اند در مقابل مواضع خود چندان انعطاف‌پذير نيستند و در مقابل تهديد‌ها كوتاه نمي‌آيند و در مذاكرات روي اصول و چارچوب‌هاي خود پافشاري مي‌كنند.
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فراورده‌های نفت، گاز و پتروشيمي مشكل اصلي در اين مذاكرات را نه واگذاري اين ميدان كه قيمت‌هاي پيشنهادي هندي‌ها مي‌داند: قاعدتا با هندي‌ها و پاكستاني‌ها مذاكره‌كردن روي قيمت گاز، يكي از كارهاي سخت در مذاكرات محسوب مي‌شود. يكي از عللي كه موجب شده هنوز خط لوله صلح به نتيجه نرسد، قيمتي بود كه هندي‌ها و پاكستاني‌ها براي گاز پيشنهاد مي‌كردند.
مذاكره سر ميدان «فرزاد ب» چندمرحله‌اي است
ميدان «فرزاد ب» قرار است توسعه پيدا كرده و گازي كه در آن قرار دارد، از سوي هندي‌ها به LNG تبديل شود، بنابراين موضوع كمي پيچيده‌تر مي‌‌شود، زيرا نمي‌توان آن را در قالب قرارداد بيع متقابل گنجاند كه آنها فعاليت كرده و پس از احتساب هزينه‌ها از ميدان خارج شوند. در واقع حضور هندي‌ها در اين ميدان مستمر خواهد بود و با اينكه سرمايه‌گذاري اوليه سه ميليارد دلار برآورد شده، اما مي‌تواند تا ١٠ ميليارد دلار افزايش يابد. بنابراين مذاكره پيچيده و چندمرحله‌اي است و با ميادين ديگر متفاوت است.
او ادامه مي‌دهد: پس از آن قطعا مشكلي جدي بر سر قيمت گاز با هندي‌ها خواهيم داشت، درحالي‌كه قيمت گاز در اين مذاكرات بسيار اهميت دارد، زيرا با شش‌كيلو گاز طبيعي مي‌توانيم يك كيلو LNG توليد كنيم. از طرفي قيمت گاز در اين روزها چندان دلچسب نيست. بنابراين به نظر مي‌رسد بيشترين مشكل در اين حوزه باشد تا اينكه در واگذاري ميدان يا پيشنهادات فني با هندي‌ها دچار چالش شويم.
چيني‌ها مانند هندي‌ها اهل چالش نيستند
حسيني درباره چيني‌ها به‌عنوان اصلي‌ترين واردكننده نفت از ايران مي‌گويد: چيني‌ها چنين رفتاري را تاكنون در پيش نگرفته‌اند و ممكن است در مذاكرات سطوح بالا اقدام به امتيازگيري كنند، اما چنين چانه‌زني‌ای را تاكنون از اين كشور سراغ ندارم. چيني‌ها مانند هندي‌ها چندان اهل چالش و درگيري نيستند.